Ուրախ ենք տեղեկացնել, որ «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ում պետպատվերի շրջանակում արդեն հասանելի են կրծքագեղձի ուռուցքաբանական վիրաբուժական ծառայությունները։

ԵՐԵՎԱՆ, 16 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ․ «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ում ամփոփում են հոկտեմբերի 14-16-ը մասնագիտական այցով Հայաստան ժամանած Շվեդիայի Ումեո համալսարանական հիվանդանոցի մանկական էնդոկրինոլոգիայի և դիաբետոլոգիայի բաժանմունքի ղեկավար Ելենա Լունդբերգի մասնագիտական այցն ու այցի շրջանակում կայացած՝ «Աճից մինչև սեռահասունացում․ մանկական էնդոկրին համակարգի խանգարումների վարման ժամանակակից մոտեցումները» թեմայով ՇՄԶ-կրեդիտավորված գիտաժողովը՝ նախատեսված մանկաբույժների, մանկական և մեծահասակների էնդոկրինոլոգների համար։«Ուիգմոր»-ից տեղեկացնում են, որ մասնագիտական այցի և գիտաժողովի էական նպատակն էր Հայաստանում խթանել մանկական էնդոկրինոլոգիայի ոլորտում միջազգային փորձի փոխանակումը, մասնագիտական համայնքում ապահովել նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառումն, ապացուցահեն բժշկության հիման վրա շարունակական որակի զարգացումն ու լավագույն մոտեցումների տեղայնացումը հայկական բժշկական միջավայրում։ Առանձնահատուկ ուշադրության կենտրում էր մանկական շաքարային դիաբետի ժամանակակից բուժման մեթոդները, մասնավորապես՝ ինսուլինային պոմպերի տեխնոլոգիան, որն արդեն երկար տարիներ լայնորեն կիրառվում է Շվեդիայում և մի շարք եվրոպական երկրներում, սակայն Հայաստանում դեռ լայն տարածում չունի։ «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոցը» այս ուղղությամբ հանդես է գալիս որպես նորարարական մոտեցումների ներդրող, նպատակ ունենալով Հայաստանի երեխաների համար հասանելի դարձնել ինսուլինային պոմպերի կիրառման փորձը և բարելավել նրանց կյանքի որակը՝ վերահսկվող և ճշգրիտ ինսուլինոթերապիայի միջոցով։Ըստ ՄԱԿ-ի, IDF (Diabetes Atlas, 2021) և ISPAD (Clinical Practice Consensus Guidelines, 2023) տվյալների՝ աշխարհում ավելի քան 1.52 միլիոն երեխա և դեռահաս (0-19 տ.) ապրում է առաջին տիպի շաքարային դիաբետով։ Վերջին տասնամյակում հիվանդացության տարեկան աճը կազմում է միջինը 3 տոկոս։ Ըստ պաշտոնական տվյալների ՀՀ֊ում ներկայումս շուրջ 900 երեխա ունի շաքարային դիաբետ։ Զարգացած երկրներում երեխաների մեծ մասը ստանում է ինսուլինոթերապիա պոմպային համակարգերի միջոցով։ Այս մոտեցումը նվազեցնում է հիպոգլիկեմիաների ռիսկը, բարելավում գլյուկոզայի վերահսկումը և զգալիորեն բարձրացնում երեխայի և ընտանիքի կյանքի որակը։ «Մեր նպատակն է շարունակաբար ապահովել բժշկական ծառայությունների բարձր որակը՝ հիմնվելով ապացուցահեն բժշկության և աշխարհի առաջատար փորձի վրա։ Դր Լունդբերիգ այցը մեզ հնարավորություն տվեց ոչ միայն դիտարկել մանկական էնդոկրին խանգարումների բուժման ժամանակակից մոտեցումները, այլև հասկանալ, թե ինչպե՞ս կարող ենք Հայաստանում զարգացնել ինսուլինային պոմպերի տեխնոլոգիան՝ դարձնելով այն հասանելի մեր փոքրիկ բուժառուների համար», - նշում է «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի էնդոկրինոլոգիական ծառայության պատասխանատու Լուսինե Քալանթարյանը։ Ըստ մասնագետի հիվանդանոցը չի կարող ունենալ ապագա, եթե այստեղ չեն իրականացվում կրթական ծրագրեր և կայացած գիտաժողովը լավագույն ձևաչափերից մեկն է, որով գիտելիքն ու նորարարությունը տեղափոխվում են կրթական հարթակ։ «Յուրաքանչյուր միջազգային այց և համագործակցություն մեզ հնարավորություն են տալիս շարունակաբար բարձրացնել մեր բուժառուների բուժման որակը, ինչպես նաև լինել մեր երկրում առաջինը՝ մանկական դիաբետի բուժման նորարարական լուծումների ներդրման գործում», - ընդգծում է Լ․Քալանթարյանը։ «Աճից մինչև սեռահասունացում․ մանկական էնդոկրին համակարգի խանգարումների վարման ժամանակակից մոտեցումները» ՇՄԶ կրեդիտավորված գիտաժողովի ընթացքում քննարկվեցին մանկական էնդոկրին խանգարումների ժամանակակից ախտորոշման, բուժման և մոնիթորինգի ուղեցույցները, ներկայացվեցին Շվեդիայի առողջապահական ոլորտի փորձի մի շարք գործնական օրինակներ, ինչպես նաև Շվեդիայի և Հայաստանի մասնագետների համատեղ աշխատանքից բխող դիտարկումներ։ «Ուրախ եմ, որ հնարավորություն ունեցա այցելել Ուիգմոր և կիսել Շվեդիայի փորձը՝ մանկական էնդոկրին հիվանդությունների ախտորոշման և բուժման ոլորտում», - նշում է Ումեո համալսարանական հիվանդանոցի (Շվեդիա) մանկական էնդոկրինոլոգիայի և դիաբետոլոգիայի բաժանմունքի ղեկավար Ելենա Լունդբերգը։ «Գիտելիքի փոխանակումը յուրաքանչյուր ոլորտի զարգացման առանցքային պայմանն է։ Աշխարհի լավագույն փորձի տեղայնացումն ու հարմարեցումը տեղական իրականությանը հնարավորություն է տալիս ապահովել կայուն և որակյալ բժշկական խնամք երեխաների համար։ Հայաստանում տեսնում եմ մեծ ներուժ և նվիրված թիմ, որը պատրաստ է ներդնել միջազգային նորարարությունները մանկական էնդոկրին խնդիրերի բուժման գործում», - հավելում է մասնագետը։ Ընհանուր այցի շրջանակում իրականացվել են նաև համատեղ խորհրդատվություններ և մասնագիտական քննարկումներ «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի էնդոկրինոլոգիական թիմի հետ։ *** «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ը Երևանում տեղակայված 220 մահճակալով բազմապրոֆիլ բժշկական կենտրոն է, որը տրամադրում է կանանց և երեխաների առողջությանը նվիրված ծառայությունների ամբողջական շարքը։ Հիվանդանոցն արժանացել է ՀՀ առողջապահության նախարարության կողմից սահմանված մանկական խնամքի երրորդ՝ բարձրագույն մակարդակի, իսկ իր կրթական և գործընկերային նախաձեռնություններով նպաստում է առողջապահության համակարգի շարունակական զարգացմանը Հայաստանում։

Երբևէ նկատե՞լ եք՝ որքան հաճախ ենք մեր առողջության հետ կապված գործողությունները հետաձգում․․․ Մինչև բոլոր ավելի կարևոր գործերն ավարտենք։ Մինչև ցավն անտանելի չդառնա։ Մինչև․․․ Հոկտեմբերն ամբողջ աշխարհում նշվում է որպես կրծքագեղձի քաղցկեղի իրազեկման ամիս։ Սա ժամանակ է խոսելու կանանց առողջության, վաղ ախտորոշման և հիվանդության կանխարգելման մասին և խրախուսել հոգ տանել սեփական առողջության մասին, ոչ թե մինչև․․․ այլ հենց հիմա՛։ Հարյուրավոր երկրներում բարձրաձայնում են պարզ և կարևոր ճշմարտություն. կրծքագեղձի քաղցկեղը բուժելու հավանականությունը շատ բարձր է, եթե այն հայտնաբերվի ժամանակին։ Հայաստանում այս հարցերը դեռ հնչում են առավել հուզական ու հրատապ․․․ Ինչո՞ւ հատկապես Հայաստանում 2022-2024թ․-ը ամբողջ աշխարհում գրանցվել է առավել քան 2.2 միլիոն կրծքագեղձի քաղցկեղի նոր դեպք (ըստ ԱՀԿ տվյալների)։ Հայաստանում ամեն տարի գրանցվում է կրծքագեղձի քաղցկեղի ավելի քան 1400 նոր դեպք։ Ցավալի է նաև այն, որ հիվանդությունը «երիտասարդանում» է. վերջին տարիներին դեպքերն ավելի հաճախ արձանագրվում են մինչև 40 տարեկան կանանց շրջանում։ «Ամենամեծ մարտահրավերը, որ պետք է բոլորս օգնենք կանանց հաղթահարել, վախն է․ վախ՝ ցավից, վախ՝ անցանկալի ախտորոշում լսելու։ «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ում մենք փորձում ենք ձևավորել առողջության հանդեպ պատասխանատու և հոգատար վերաբերմունքի մշակույթ։ Մենք կարևորում ենք կանանց հետ բաց և հասանելի հաղորդակցությունը, կազմակերպում ենք կրթական հանդիպումներ, դասախոսություններ, այցելություններ դեպի մարզեր՝ նպաստելով, որ կանխարգելիչ բժշկությունը հասանելի ու հասկանալի լինի բոլորին», — ասում է Ներսիկ Ժամհարյանը՝ «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի մամոլոգիական ծառայության պատասխանատուն։ Իր հերթին «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի բժիշկ-ռադիոլոգ, ՈւՁՀ մասնագետ/մամոգրաֆիստ Հերմինե Պողոսյանն ընդգծում է, որ շատ հաճախ է տեսնում կանանց, որոնք մամոգրաֆիայի սենյակ մտնում են վախով ու լարվածությամբ, սակայն գործողության ավարտին դուրս են գալիս դրական հույզերով։ «Ժամանակակից մամոգրաֆիան տևում է 10-15 րոպե՝ մասնագետին տալով առավելագույն անհրաժեշտ տեղեկատվությունը։ Ժամանակակից սարքերը, որոնք օգտագործվում են «Ուիգմոր»-ում, կրծքագեղձին քիչ սեղմումով տալիս են բարձրորակ, գերճշգրիտ պատկերներ՝ նվազագույն ճառագայթման պայմաններում։ Բացի այդ ռեպրոդուկտիվ տարիքի կանանց մոտ մամոգրաֆիան իրականացնելու համար ընտրվում է դաշտանային ցիկլի այնպիսի օրեր, երբ կրծքագեղձը մինիմալ զգայուն է։ Սովորաբար, դրանք դաշտանային ցիկլի 7-12-րդ օրերն են։ Զննման սկզբում մենք հանգիստ խոսում ենք հետազոտության ընթացքի, նպատակների ու հնարավոր արդյունքների մասին։ Տրվում է տեղեկատվական թերթիկ՝ պարզ լեզվով ներկայացված բոլոր հարցերով՝ ի՞նչ հագնել, ինչպե՞ս պատրաստվել, ի՞նչ սպասել։ Զրուցում ենք նաև ընդհանուր առողջական ֆոնից, ժառանգականությունից, և, եթե անհրաժեշտ է, հավելյալ հետազոտության տարբերակներ ենք առաջարկում։ Մեր նպատակն է ոչ միայն հետազոտություն կատարել, այլ նաև օգնել կնոջը գիտակցել՝ իր առողջությունն իր ձեռքերում է», - պատմում է բժիշկ․ Հ․Պողոսյանը։ Ի՞նչ է մամոգրաֆիան Մամոգրաֆիան կրծքագեղձի ռենտգեն հետազոտություն է, որն ունի կարգավիճակ՝ վաղ հայտնաբերման տեսանկյունից։ «Ուիգմոր»-ում տեղադրված նոր սերնդի սարքավորումները թույլ են տալիս ստանալ եռաչափ պատկերներ՝ մինիմալ ճնշմամբ, բարձր հստակությամբ և գրեթե առանց ցավի։ Հետազոտությունը տևում է 5-10 րոպե, իսկ պատասխանը տրվում է նույն օրը՝ 10 րոպեում։ Մամոգրաֆիկ հետազոտության կամ խորհրդատվության գրանցվելու կամ հավելյալ տեղեկություն ստանալու համար զանգահարեք՝ 012345678։ Հավելյալ տեղեկատվություն կրծքագեղձի առողջության վերաբերյալ․ 10 փաստ մամոլոգիայի մասին՝ https://wigmore.am/hy/wigmore-kanants-ev-erekhaneri-hivandanots/norutyunner/10-past-mamologiayi-masin-2025-10-03 Ինչպե՞ս վաղ հայտնաբերել կրծքագեղձի քաղցկեղը՝ https://wigmore.am/hy/wigmore-kanants-ev-erekhaneri-hivandanots/norutyunner/inchpes-vagh-haytnaberel-krtskageghdzi-kaghtskeghy-2025-07-29Ի՞նչ է մամոգրաֆիան՝ https://wigmore.am/hy/wigmore-kanants-ev-erekhaneri-hivandanots/norutyunner/inch-e-mamografian-2025-07-28 Կրծքագեղձի անվճար սքրինինգային ծրագիր՝ https://wigmore.am/hy/wigmore-kanants-ev-erekhaneri-hivandanots/norutyunner/krtskageghdzi-kaghtskeghi-vagh-haytnaberman-skriningayin-hetazotutyunner-2025-08-15 «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի մամոլոգիական ծառայություն՝ https://wigmore.am/hy/wigmore-kanants-ev-erekhaneri-hivandanots/tsarayutyunner/mamologia 

Նոյեմբերի 3-ին «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ը մասնագիտական այցով հյուրընկալելու է Կահիրեի «Շիֆա» հիվանդանոցի պրոֆեսոր Օսամա Շաուկիին, ով ներարգանդային վիրաբուժության առաջատարներից է ամբողջ աշխարհում։ Այցի շրջանակում պրոֆեսորը Ուիգմորի գինեկոլոգիական թիմի հետ համատեղ կիրականացնի վիրահատական միջամտություններ հետևյալ խնդիրներն ունեցող կանանց համար․ ▫️Էնդոմետրիումի պոլիպներ, ▫️Արգանդի ենթալորձային միոմաներ(սուբմուկոզ), ▫️Ներարգանդային կպումներ (Աշերմանի համախտանիշ), ▫️Արգանդի բնածին արատներ (արգանդի խոռոչի միջնապատ, միաեղջյուր արգանդ), ▫️Կեսարյան հատման սպիի պլաստիկա: Առաջնային խորհրդատվությունը կիրականացվի «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի գինեկոլոգների կողմից։ Խորհրդատվության համար կարող են գրանցվել նաև այն բուժառուները, ովքեր նախկինում ունեցել են ներարգանդային վիրահատական միջամտություն, որը չի բերել ցանկալի արդյունքի, ինչպես նաև անպտղություն ունեցող կանայք։ Գրանցման համար կարող եք զանգահարել 012 345678։

Հոկտեմբերն աշխարհում կրծքագեղձի քաղցկեղի իրազեկման ամիսն է։Այս համատեքստում զրուցել ենք «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի մամոլոգ, գինեկոլոգ, ուլտրաձայնային հետազոտության մասնագետ, մամոլոգիական ծառայության պատասխանատու Ներսիկ Ժամհարյանի հետ՝ պարզելու, թե ի՞նչ է իրականում կարևոր իմանալ կրծքագեղձի խնամքի և առողջության մասին։ — Բժիշկ Ժամհարյան, ինչո՞ւ ենք այսօր կրծքագեղձի քաղցկեղի մասին այսքան շատ խոսում։ — Կրծքագեղձի քաղցկեղը կանանց շրջանում ամենատարածված ուռուցքային հիվանդությունն է ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում։ Ըստ տարբեր տվյալների՝ ամեն տարի Հայաստանում հայտնաբերվում է ավելի քան 1400 նոր դեպք (ըստ՝ Գիտությունների Ազգային ինստիտուտի 2024թ․-ի տվյալների)։ Ամենացավալին այն է, որ հայտնաբերված դեպքերի մի զգալի մաս հայտնաբերվում է արդեն 3-րդ կամ 4-րդ փուլում, երբ խոսքն արդեն գնում է բարդ ու երկարատև բուժման մասին, որը երբեմն բուժառուի լիարժեք լավացման չի բերի։ Սա է մեզ դրդում նորից ու նորից անդրադառնալ այս թեմային, քանի որ շատ կարևոր է այն դիտարկել նաև իրազեկման և կանխարգելման հարթության մեջ և ոչ թե, ինչպես արդեն նշեցի, միայն բարդ փուլերում՝ միջամտությունների հարթությունում․․․ — Ձեր կարծիքով հիմնական խնդիրը բժշկական ծառայությա՞ն հասանելիությունն է, թե՞ հասարակական գիտակցության պակասը։ — Ոչ թե բժշկությունը, այլ՝ տեղեկացվածության պակասն է խնդիրը։ Հատկապես մեր հասարակությանը բնորոշ է վախը վատ ախտորոշում լսելու․ արդյունքում կանայք այնքան են վախենում լսել «հենց այն» ախտորոշումը, որ կարող են տարիներով հետաձգել հետազոտությունը։ Հաճախ լինում է, որ մտածում են՝ «դե լավ, եթե չի ցավում՝ ուրեմն ամեն ինչ լավ է, խնդիր չկա, կարող ենք այս տարի հետազոտություն չանցնել»։ Սակայն կրծքագեղձի քաղցկեղը վաղ փուլերում է «լուռ», գանգատներ չի առաջացնում։ Այստեղ էլ մենք հնարավորինս շեշտում ենք կանխարգելիչ հետազոտությունների և վաղ ախտորոշման անհրաժեշտությունը։ — Շատերն էլ կարծում են, թե մամոգրաֆիան ցավոտ և վնասակար է։ — Սա ամենատարածված միֆերից է։ Ժամանակակից թվային մամոգրաֆները, 3D տոմոսինթեզի շնորհիվ ապահովում են արագ և ճշգրիտ հետազոտություն, իսկ եռաչափ պատկերի առկայությունը թույլ է տալիս ստանալ անհրաժեշտ պատկերը՝ կրծքագեղձի մինիմալ սեղմումով։ Ամբողջ գործընթացը տևում է մոտ 15 րոպե։ — Որքա՞ն հաճախ է պետք հետազոտվել։ — 40 տարեկանից հետո մամոգրաֆիկ հետազոտությունն անհրաժեշտ է կատարել տարին մեկ անգամ (ըստ American Cancer Society-ի)։ Եթե ընտանիքում եղել են կրծքագեղձի քաղցկեղի դեպքեր, մամոգրաֆիայի տարիքային շեմը կարող է իջեցվել՝ ըստ բժշկի ցուցման։ Մինչև 40 տարեկան կանանց համար ամենամյա կրծքագեղձի ուլտրաձայնային հետազոտությունը և ըստ անհրաժեշտության մասնագետի խորհրդատվությունը բավարար է։ — Արդյո՞ք բարձր է կրծքագեղձի քաղցկեղի բուժման հավանականությունը, եթե այն վաղ փուլում է հայտնաբերվում։ — Այո, դեպքերի մեծամասնությունում լիարժեք բուժման մեծ հնարավորություն կա։ Ժամանակակից բուժական մեթոդները հնարավորություն են ստեղծել կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջին և երկրորդ փուլի լիարժեք բուժման՝ առանց կնոջ կյանքի որակի և տևողության վրա ազդեցության։ Ըստ այդմ, որքան վաղ փուլում հայտնաբերվի գոյացությունը, այնքան ավելի բարձր է գեղձը պահպանելու հավանականությունը։ — Ի՞նչ կասեք այն կանանց, ովքեր հետաձգում են հետազոտություններն ու բժիշկի մոտ այցը։ — Ես միշտ պարզ օրինակ եմ բերում. մենք կանոնավոր կերպով հոգ ենք տանում մեր երեխաների և հարազատների մասին՝ կազմակերպելով նրանց կանխարգելիչ հետազոտությունները․․․ Ուրեմն ինչո՞ւ մենք մեր հանդեպ նույնպես չունենք այս մոտեցումը՝ հոգ տանել մեր մարմնի առողջության մասին՝ որպես առողջ և լիարժեք կյանքի գրավական։ Երբ կինն իր առողջությանն առաջնահերթություն է տալիս, լավ է սնվում, ակտիվ կյանքով է ապրում և կանոնավոր կանխարգելիչ հետազոտություններ է իրականացնում նա ոչ միայն իրեն է պաշտպանում, այլև կարևոր օրինակ է դառնում իր դուստրերի, ընկերուհիների, ամբողջ շրջապատի համար։ Կանխարգելիչ առողջության մշակույթը սիրո և սեփական անձի մասին հոգ տանելու մշակույթ է։ — Իսկ ի՞նչ է անում Ուիգմորի թիմն այս մշակույթը ձևավորելու ուղղությամբ։ — Մենք ներդրել ենք ամբողջական ախտորոշիչ գործուն շղթա՝ ՈՒՁՀ, մամոգրաֆիա, նեղ մասնագիտական խորհրդատվություն և բազմապրոֆիլ թիմի մոտեցում։ Կինն այստեղ պաշտպանված է, նա երբեք մենակ չէ իր ախտորոշման հետ։ Մենք կազմակերպում ենք նաև բաց դռների օրեր, երբ կինը կարող է գալ, ծանոթանալ թիմին, հիվանդանոցի հագեցվածությանը, անվճար հետազոտվել։ Նաև իրականացնում ենք մարզային այցեր և մարզային բժիշկների շարունակական վերապատրաստումներ, որպեսզի Հայաստանի յուրաքանչյուր անկյունում կինն ունենա որակյալ բուժօգնության հասանելիություն։ — Բժիշկ Ժամհարյան, Ձեր գլխավոր ուղերձը մեր կանանց։ — Մի՛ վախեցեք ախտորոշումը լսելուց․ կրծքագեղձի քաղցկեղը բուժելի է։ Պարզապես պետք է ժամանակին և կանոնավոր հետազոտվել, չվախենալ, չհետաձգել, և վստահել բժիշկներին։